TÜRKİYE-ÇAD İLİŞKİLERİ

Siyasi İlişkiler

Ülkemiz ve Çad arasındaki siyasi ilişkiler 16. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Modern Çad’ın yer aldığı bölgede hüküm süren Kanem-Bornu Sultanı İdris Elevma ile III. Murat arasında karşılıklı olarak mukim olmayan elçiler gönderildiği, bu vesileyle siyasi ilişkilerin tesis edildiği bilinmektedir. Bilahare, Osmanlı ve Kanem-Bornu Sultanlığı arasındaki ticari ve askeri ilişkiler gelişmiştir. Trablusgarp’ın İtalyanlara geçmesiyle 1913 itibariyle bu ilişkiler sekteye uğramıştır.

1 Mart 2013 tarihinde Encemine Büyükelçiliğimizin, 10 Aralık 2014 tarihinde de Çad’ın Ankara Büyükelçiliğinin faaliyete geçmesiyle ikili ilişkilerimiz yeniden canlanmıştır.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 26 Aralık 2017 tarihinde Çad’a yaptığı ziyaret Türkiye'den Çad'a Cumhurbaşkanı düzeyinde yapılan ilk ziyaret olmuştur.

Çad Cumhurbaşkanı Idriss Déby Itno Sayın Cumhurbaşkanımızın 9 Temmuz 2018 tarihindeki göreve başlama törenine iştirak etmiştir. Cumhurbaşkanı Itno 26-28 Şubat 2019 tarihleri arasında ülkemizi resmen ziyaret etmiştir.

Çad Cumhurbaşkanı Idriss Deby Itno’nun 20 Nisan 2021’de silahlı gruplarla yaşanan çatışmalarda hayatını kaybetmesi üzerine ülkede yönetimi Askeri Geçiş Konseyi devralmış, Ulusal Meclis feshedilmiş, Anayasa askıya alınmış, ülkede 18 aylık geçiş süreci başlatılmıştır.

Çad Askeri Geçiş Konseyi ve Devlet Başkanı Mahamat Idriss Deby Itno 27 Ekim 2021’de ülkemize bir ziyaret gerçekleştirmiştir.

Devlet Başkanları düzeyinde yapılan bu karşılıklı ziyaretler ve bu ziyaretler sırasında çeşitli alanlarda imzalanan anlaşmalarla birlikte ikili siyasi ilişkilerde büyük bir ivme sağlanmıştır.

Son olarak, 16-18 Aralık 2021 tarihlerinde düzenlenen Türkiye-Afrika III. Ortaklık Zirvesine Çad'ı temsilen Dışişleri Bakanı Cherif Mahamat Zene katılmıştır.

İki ülke parlamentoları arasında dostluk ilişkileri mevcuttur. TBMM bünyesinde Türkiye-Çad Dostluk Grubu ilk olarak 2016 yılında oluşturulmuştur. Türkiye adına başkanlık görevini AK Parti Ordu Milletvekili Ergün Taşcı yürütmektedir. Çad Ulusal Meclisi bünyesinde 2012 yılında oluşturulan Türkiye-Çad Dostluk Grubu ise geçiş süreci kapsamında Ulusal Meclisin feshedilmesi sebebiyle faal değildir.

Ekonomik ve Ticari İlişkiler

Çad’la toplam ticaret hacmimiz 2020 yılında 112 milyon ABD Dolarıdır. Türkiye’nin Çad’dan ithalatı yaklaşık 71 milyon dolar (susam, pamuk, Arap zamkı), Çad’a ihracatı ise yaklaşık 41 milyon dolar (zırhlı araç, motorlu taşıtlar, gıda ürünleri, ayakkabı/giyecek ve makinalar) olmuştur.

Sayın Cumhurbaşkanımızın 26 Aralık 2017 tarihinde Çad’ı ziyareti sırasında iki ülke arasında “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması” ile “Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” imzalanmıştır. Ziyaret sırasında ayrıca Türkiye-Çad İş Forumu düzenlenmiştir.

Türkiye-Çad Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Toplantısı 28 Ocak 2015 tarihinde Ankara’da düzenlenmiştir. II. KEK Toplantısının da önümüzdeki dönemde düzenlenmesi planlanmaktadır.

Türk Hava Yolları (THY) 2013 yılından bu yana düzenli olarak Çad’a uçuş yapmaktadır.

Askeri İlişkiler ve Güvenlik İşbirliği

Çad Cumhurbaşkanı Itno’nun Şubat 2019’daki Türkiye ziyareti sırasında “Askeri İşbirliği Çerçeve Anlaşması” ile “Nakdi Yardım Uygulama Protokolü” imzalanmıştır.

Çad’da mukim Askeri Ataşemiz bulunmamaktadır. Hartum (Sudan) Büyükelçiliğimiz Askeri Ataşesi Çad’a akreditedir.

Eğitim, Kültür ve Bilim Alanlarındaki İlişkiler

Eğitim, iki ülke arasındaki en önemli konulardan birisidir. Çad’da bulunan FETÖ bağlantılı okullar Çad Hükümetinin de desteğiyle Türkiye Maarif Vakfına (TMV) devredilmiştir. TMV Çad’da kız ve erkek bölümü olarak toplam 6 okulda eğitim faaliyetlerine devam etmektedir.

Maarif Vakfı okullarının Çad’daki hukuki statüsünü düzenleyen “Evsahibi Ülke Anlaşması” Çad Askeri Geçiş Konseyi ve Devlet Başkanı Mahamat Idriss Deby Itno’nun 27 Ekim 2021 tarihinde ülkemizi ziyareti sırasında imzalanmıştır.

Kendi imkanlarıyla ya da çeşitli üniversitelerimizce sağlanan burslardan yararlanarak Türkiye’de eğitim gören Çadlı öğrencilerin sayısı 2000’i bulmuştur. Bugüne kadar Türkiye Burslarından yararlanan Çadlı öğrenci sayısı ise 386’dır.

Kalkınma ve İnsani Yardımlar

Çad’da kalkınma alanındaki faaliyetlerimiz Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansınca (TİKA) yürütülmektedir. TİKA Çad Program Koordinasyon Ofisi 2015 yılında açılmıştır.

İnsani yardımlarımız ise Türkiye Diyanet Vakfı ve Kızılay gibi kurumlarımızın yanısıra çeşitli dernek, vakıf ve sivil toplum kuruluşlarınca gerçekleştirilmektedir.